Trong số các thế hệ đang xuyên suốt thời đại số, thế hệ Z nổi bật với khả năng thích nghi nhanh, am hiểu công nghệ và có những quan điểm riêng về tác động của AI tại nơi làm việc. Sinh sau năm 1996, họ đã trưởng thành trong một kỷ nguyên công nghệ phát triển không ngừng, nơi mà các ứng dụng như ChatGPT không còn xa lạ. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích về năng suất và cơ hội mới mà AI mang lại, không ít họ cảm thấy lo lắng về những hạn chế của AI, mất việc làm và bất bình đẳng xã hội ngày càng gia tăng. Bài viết này sẽ đi sâu vào những phản ứng trái chiều của thế hệ Z trước sự phát triển của AI, đồng thời phân tích những thách thức và tiềm năng của công nghệ này trong bối cảnh thời đại mới.

Dùng AI vừa tiện lợi, vừa thấy có lỗi

AI – Người trợ lý đồng hành nhưng cũng mang lại cảm giác tội lỗi

Trong thời đại số, AI tại nơi làm việc như ChatGPT đã trở thành người bạn đồng hành không thể thiếu của thế hệ Z. Họ sử dụng các công cụ này để xử lý công việc, tìm kiếm tài liệu hay đề xuất ý tưởng một cách nhanh chóng, thuận tiện hơn. Chẳng hạn, 61% người trẻ thuộc thế hệ này thường dùng ChatGPT để nghiên cứu, tìm kiếm thông tin hoặc viết nội dung sáng tạo. Điều này cho thấy AI đang dần trở thành phần không thể thiếu trong quá trình làm việc của họ, giúp nâng cao năng suất một cách rõ rệt.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, nhiều bạn trẻ cảm thấy có cảm giác tội lỗi khi dựa quá nhiều vào công nghệ. Họ lo lắng rằng việc phụ thuộc AI làm giảm khả năng tự lực, sáng tạo cá nhân và thậm chí làm hỏng khả năng tư duy phản biện. Một số người phản ánh rằng, việc dành quá nhiều thời gian để chỉnh sửa hoặc thậm chí để AI viết giúp nội dung khiến họ cảm thấy như đang mất đi kỹ năng quan trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp.

Phụ thuộc AI – Nỗi lo lớn của giới trẻ

Không chỉ dừng lại ở cảm giác tội lỗi, nhiều thế hệ Z còn cảm thấy lo ngại về việc phụ thuộc AI quá mức. Khi AI giúp họ giải quyết các vấn đề trong công việc, họ dễ dàng rơi vào trạng thái bị lệ thuộc hoặc thậm chí xem đó như một phần mở rộng của bản thân. Việc này khiến họ không còn tự tin vào khả năng của chính mình, đặc biệt trong những lĩnh vực yêu cầu sáng tạo và tư duy phản biện. Một khảo sát cho thấy có đến 20% nhân viên thế hệ này cảm thấy gặp khó khăn khi sử dụng AI tại nơi làm việc, do thiếu giáo dục và đào tạo phù hợp về cách vận dụng AI sao cho hiệu quả mà không gây lệ thuộc.

Thực tế của người trẻ trẻ đối diện với lỗi của AI

Trong khi phần lớn người trẻ nhìn nhận AI như một công cụ giúp nâng cao năng suất, có không ít trường hợp phản ánh rằng AI còn tồn tại lỗi và gây ảnh hưởng tiêu cực. Ví dụ, một số nội dung được AI tạo ra có thể thiếu chính xác hoặc thiếu cảm xúc, không phù hợp với mục đích sử dụng. Điều này gây mâu thuẫn nội tại: AI vừa giúp họ làm việc nhanh, vừa khiến họ phải dành thời gian kiểm tra, chỉnh sửa và chịu trách nhiệm nếu có sai sót.

Rõ ràng, AI vẫn còn nhiều hạn chế, đòi hỏi người dùng phải biết cách vận dụng khéo léo, đồng thời rèn luyện khả năng kiểm tra, phản biện và xử lý lỗi của hệ thống. Những trải nghiệm này cũng phản ánh rõ ràng quy luật của công nghệ: Tiện lợi nhưng không thể hoàn toàn thay thế con người, nhất là trong các lĩnh vực đòi hỏi tính chính xác, đạo đức và cảm xúc.

Không tin mình bị AI thay thế

Những lo ngại về thay thế bởi AI trong tương lai

Dù có những lo ngại về bất bình đẳng, sa thải vì ChatGPT, phần lớn thế hệ Z hiện vẫn tin rằng công nghệ này sẽ không thể hoàn toàn thay thế họ trong tương lai gần. Theo khảo sát, chỉ 9% người trẻ tin rằng AI sẽ thay thế họ vào năm 2024, nhưng có đến 61% dự đoán rằng trong vòng 10 năm tới, AI có thể đảm nhận một số công việc của họ. Điều này cho thấy họ nhận thức rõ về tiềm năng của AI nhưng cũng không quá lo sợ mất việc làm, ít nhất trong thời gian ngắn hạn.

Khác biệt hoàn toàn so với các thế hệ trước, thế hệ Z lớn lên trên nền tảng công nghệ phát triển mạnh mẽ, do đó họ có xu hướng tin rằng có thể kiểm soát tốt hơn các hạn chế của AI và tận dụng tối đa các cơ hội mới. Nhiều người trong số họ còn coi AI như một công cụ để tăng thu nhập hoặc nâng cao kỹ năng sáng tạo, đặc biệt trong lĩnh vực lập trình hay các ngôn ngữ lập trình phức tạp mà AI có thể hỗ trợ, giúp họ hoàn thành công việc nhanh hơn, chính xác hơn.

Tâm lý tự tin về khả năng của bản thân

Nhiều người trẻ còn duy trì một niềm tin vững chắc vào khả năng của chính mình không bị thay thế dễ dàng bởi AI. Họ cho rằng các kỹ năng mềm, khả năng sáng tạo hơn, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề vẫn là những điểm mạnh giúp họ cạnh tranh trên thị trường lao động. Đặc biệt, trong lĩnh vực lập trình, các chuyên gia lo ngại AI trong lập trình còn thiếu kinh nghiệm và chuyên môn cần thiết để giải quyết những vấn đề phức tạp, điều này phần nào giảm thiểu mối đe dọa về việc bị thay thế hoàn toàn.

Thách thức của sự tự tin

Tuy nhiên, sự tự tin này không hoàn toàn miễn nhiễm khỏi các lo lắng về tương lai. Khi AI ngày càng mạnh mẽ, nhiều thế hệ Z bắt đầu đặt ra câu hỏi về khả năng thích nghi, cần phải học tập liên tục để không bị tụt hậu trong một thị trường lao động luôn thay đổi. Họ hiểu rõ rằng, giáo dục và đào tạo AI phù hợp để có thể tối ưu hóa lợi ích của công nghệ này, tránh tư duy thụ động và tránh khỏi khả năng bị thay thế trong 10 năm tới hoặc xa hơn nữa.

Tương lai và ý chí của thế hệ trẻ

Tuy còn nhiều tranh cãi, rõ ràng thế hệ Z vẫn giữ vững niềm tin vào chính mình và khả năng làm chủ AI trong tương lai, đồng thời nhận thức rõ rằng, các hạn chế của AI như thiếu kinh nghiệm thực tiễn hay đạo đức là những rào cản không thể bỏ qua. Chính vì vậy, họ hướng đến việc học tập, đào tạo và nâng cao kỹ năng để phù hợp hơn với xu hướng công nghệ mới, nhằm xây dựng một tương lai bền vững nơi AI không những không thay thế mà còn giúp họ sáng tạo hơn, tăng thu nhập và tạo ra cơ hội mới trong sự phát triển chung của xã hội.

Tổng kết

Trong bối cảnh xuất hiện ngày càng nhiều các ứng dụng như ChatGPT và các hệ thống AI mới, thế hệ Z chứng kiến rõ các tác động tích cực lẫn tiêu cực của công nghệ này. Họ là những người đầu tiên hiểu rõ hậu quả tiềm tàng, từ việc tăng năng suất, phụ thuộc AI, đến những khó khăn sử dụng AI hay thậm chí sa thải vì ChatGPT. Đồng thời, họ cũng thể hiện niềm tin vững chắc về khả năng không bị AI thay thế trong tương lai gần, với tư duy phát triển dựa trên giáo dục và đào tạo AI phù hợp. Tương lai của AI tại nơi làm việc không chỉ là cuộc đấu tranh giữa lợi ích và hạn chế của công nghệ, mà còn là cuộc chiến để thế hệ Z xác định đúng vai trò của mình trong xã hội số hóa ngày càng sâu rộng này.